Çalıkuşu romanında Feride’nin hayatı günün şartları da harmanlayarak anlatılır. Romanın ana karakterleri yazarın hayal ürünü iken, yan karakterler gerçek hayattan alınmıştır. Feride öğretmenlik yapmak için gittiği Bursa’da hayatını zorlaştıran Maarif Müdürü ile karşılaşır. Örneğin, bu müdür gerçek hayattan alıntıdır. Ama yazar tepki çekmemek için müdürün bazı özelliklerini gizlemiştir.

Kitabı okurken göz önünde bulundurmamız gereken diğer önemli bir husus da, kitabın Kurtuluş Savaşı sırasında yazıldığıdır.  Çalıkuşu kitabının yazarı Reşat Nuri Güntekin’dir.

Çalıkuşu, klasik eserlerden biridir. Günümüzde İnkılap Kitapevi tarafından basılmıştır ve 541 sayfadır.

Reşat Nuri Güntekin’in Hayatı

Reşat Nuri Güntekin 25 Kasım 1889’da İstanbul’da doğmuştur. İlköğretimi Çanakkale’de okumuştur. Lisenin ilk yılını Galatasaray Lisesinde okuduktan sonra eğitiminin kalanını İzmir’de Fransızca eğitim veren bir lisede tamamlamıştır. Üniversitede Fransızca eğitim almıştır ve daha sonra Fransızca Öğretmenliği yapmıştır.

Lisede öğretmenlik, müfettişlik ve Çanakkale milletvekilliği yapmıştır.

Üniversiteden mezun olduktan sonra mizah dergisine yazılar yazmıştır. Dergi ve gazetelerde de yazılar yazmıştır. Bazı yazılarında kendi ismini yazmak yerine mahlaslar kullanmıştır. Hayrettin Rüştü, Mehmet Feri bunlardan bazılarıdır.

Memleket gazetesini çıkarmıştır. UNESCO’da temsilcilik de yapmıştır. Emekli olduktan sonra kansere yakalanmış ve 1956’da vefat etmiştir.

Yaşamı boyunca birçok öykü ve tiyatro eleştirileri yazmıştır. İyimser bir kişiliğe sahip olan yazarımız; Çalıkuşu, Yaprak Dökümü, Dudaktan Kalbe gibi romanlara imza atmıştır.

Kitaplarında da daha çok Anadolu insanının sorunlarını işlemiştir. Halkın sorunlarını anlatırken, okurken anlaşılabilmeyi de dilemiştir bu yüzden kitaplarını da konuşma diliyle yazmıştır. 1922 yılında Çalıkuşu romanını kaleme almıştır.

Romanlarında ruh tahlillerine yer veren yazar, realizm akımından etkilenmiştir. Romanlarında realizm akımından etkilenmiş ve canlı üslup kullanmıştır. Çocukluk yıllarında okuduğu Fatma Aliye Hanım’ın romanı olan Udi adlı eserden oldukça etkilenmiştir.

Edebi Kişiliği

• Yazma hayatına 1918’de Harabelerin Çiçeği romanı ile başlamıştır.
• Babasının ve kendi mesleği sayesinde Anadolu’da birçok kenti gezmiştir. Bu sayede de yazacak çok fazla karakter ve hikayeler bulmuştur.
• İsmi Çalıkuşu romanı sayesinde duyulmuştur. Bu romanı Kurtuluş savaşı sırasında İstanbul Kızı adını verdiği tiyatro oyunu olarak yazmıştır. Ancak savaş nedeniyle sahneleyemediği için romana dönüştürerek Çalıkuşu ismini vermiştir. Aynı zamanda televizyon dizisi ve sinema filmi olarak da uyarlanmıştır.
• Yazılarını daima akıcı, anlaşılır bir konuşma diliyle yazmıştır.
• Cumhuriyet dönemi yazarlarımızdandır.
• Toplumsal sorunları, insani ilişkilerdeki bozulmayı ve ahlak yapısını incelemiştir.
• Anadolu Notları adlı kitabında gezdiği, gördüğü Anadolu kentlerindeki sosyal ve kültürel durumları yazmıştır.

Eserleri

İlk piyesi olan ‘’Tristane Bernard’tan Hakiki Kahramanlık’’ 1918 yılında Hayrettin Rüştü mahlasıyla yayınlanmıştır.

Romanlar:

• Çalıkuşu (1922)
• Dudaktan Kalbe (1925)
• Akşam Güneşi (1926)
• Yeşil Gece (1928)
• Acımak (1928)
• Yaprak Dökümü (1930)
• Ateş Gecesi (1942)
• Harabelerin Çiçeği (1953)
• Kavak Yelleri (1961)

Hikayeleri:

• Roçild Bey (1919)
• Gençlik ve Güzellik (1919)
• Sönmüş Yıldızlar (1923)
• Tanrı Misafiri (1927)
• Leyla ile Mecnun (1928)

Oyunlar:

• Hançer (1920)
• Eski Rüya (1922)
• Ümidin Güneşi (1924)
• Hülleci (1926)
• Babür Şah’ın Seccadesi (1931)
• Bir Kır Eğlencesi (1931)
• Ümit Mektebinde (1931)
• İstiklal (1933)
• Vergi Hırsızı (1933)
• Bir Yağmur Gecesi (1943)
• Balıkesir Muhasebecisi (1953)
• Tanrıdağı Ziyafeti (1955)

Gezi:

• Anadolu Notları (1936)

Çalıkuşu Romanının Konusu

Çalıkuşu romanın göze çarpan noktası; İstanbullu, eğitimli bir kadının, Anadolu’da öğretmenlik yapmasıdır.

Reşat Nuri Güntekin, romanında hem Anadolu hayatından hem de İstanbul hayatından söz etmektedir. O dönemdeki iki farklı yaşam tarzını, kültür farklılıklarını kitapta sahnelemiştir.

Feride, küçük yaşta annesini kaybetmiştir. Babaannesinin de ölümüyle Fransız yatılı okuluna gider. Hareketli ve yaramaz bir çocuk olan Feride, okulda Çalıkuşu diye anılmaya başlanmıştır.

Feride, yaz tatillerinde Besime teyzesine gitmektedir. Teyzesinin oğlu Kamran’a aşıktır. Birbirlerini sever ve nişanlanırlar.

Daha sonra nişanlısının kendisini aldattığını öğrenen Feride, her şeyi bırakıp Anadolu’ya öğretmenlik yapmaya gider. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapmaya başlar. Zeyniler köyünde öğretmenlik yaparken, Munise adında bir kız çocuğunu evlat edinir. Feride, öğretmenlik günlerini günlüğüne yazar. Kuşadası’nda tanışıp baba gibi gördüğü Hayrullah Bey ile dedikodular yüzünden kağıt üzerinde evlilik yapar. Hayrullah Bey, hastalanınca Feride’ye vasiyet eder. Teyzesinin yanına gitmesini ve zarfı Kamran’a vermesini vasiyet eder.

Mektubu ve günlüğü okuyan Kamran, Feride’nin yeniden gitmesine izin vermez ve evlenirler.